Hoa Thiên Lý

Cách trồng hoa thiên lý

Hoa thiên lý có thể trồng và phát triển suốt quanh năm, nhưng để đạt năng suất cao và cho cây khỏe mạnh nhất thì chú ý nên trồng từ khoảng tháng 6- 8 dương lịch, tức là vào độ giữa hè.

Lựa chọn hạt giống giữ một vai trò vô cùng quan trọng, quyết định năng suất và sự phát triển của cây có khỏe mạnh hay không. Hạt được gieo từ đầu mùa xuân, để cho đến tận mùa hè mới ra được nhánh cây đủ để trồng, vì thế nếu trồng bằng hạt sẽ mất nhiều thời gian chờ đợi và dày công chăm sóc tỉ mỉ hơn. Nên các bạn có thể trồng bằng những cành ươm sẵn.

Ươm cành

Bạn nên chọn cây giống là những cành thiên lý đã được ươm sẵn có bán ở các cửa hàng và vườn ươm giống cây, hoặc tự nhân giống bằng cách chọn ra từ giàn thiên lý những dây thiên lý đã già, thân nhánh to và có ngả sang màu xám, sẫm hơn. Những nhánh này nên đạt kích thước khoảng 20cm đến 30cm là thuận tiện nhất cho việc gieo trồng. Bạn có thể sử dụng thêm những loại thuốc kích rễ để nhánh cây ra rễ nhanh hơn.

Chuẩn bị bầu đất trồng trong chậu đất, hoặc trong túi ươm, lưu ý rằng đất ươm cây cần được bón lót đầy đủ mới có thể bổ sung chất dinh dưỡng để dây dễ dàng đâm rễ. Cần đục thêm những lỗ thoát nước dưới đáy chậu và tưới nước ẩm đất trước khi đem ươm cành.

Bạn hãy tiến hành vùi các đoạn nhánh thiên lý xuống đất trồng, cắm sâu khoảng từ 6-7cm, lấp đất vun chặt gốc cây và ủ thêm rơm rạ, trấu tro kín gốc cây để che chắn gió, đồng thời giữ được độ ẩm cần thiết cho nhánh cây đâm chồi và ra rễ mới. Đặt chậu ươm nơi thoáng mát, mỗi ngày nên tưới 2 lần. Chỉ sau khoảng nửa tháng thì các nhánh này sẽ đâm rễ, phát triển đạt đến kích thước từ 50- 60cm. Lúc ấy bạn có thể mang nhánh đã ươm đi trồng.

Trồng cây

Trước khi trồng thiên lý khoảng một tuần thì bạn phải chuẩn bị đất trồng thật cẩn thận, cho đất tơi xốp, khử sạch mầm bệnh, bón lót với các loại phân hoai mục, khử chua bằng vôi bột và bổ sung dinh dưỡng bằng các loại phân hữu cơ hoặc NPK. Nếu trồng cây trong chậu thì chuẩn bị chậu trồng bằng đất, loại chậu có kích thước lớn vì rễ cây đâm khá khỏe và lan nhanh.

Còn nếu có đất trồng là vườn nhà hoặc một khoảng vườn nhỏ thì tiện hơn rất nhiều. Bạn đào hố trồng sâu khoảng 30cm rồi đặt bầu cây ươm xuống, vun đất sao cho chặt gốc, tiếp tục ủ thêm rơm rạ quanh gốc cây mới trồng rồi tưới nước nhẹ nhàng. Dùng thêm những chiếc cọc cao từ 1 đến 1,5 mét cắm xuống sát thân cành thiên lý rồi dùng dây buộc thân vào cọc để cố định điểm tựa cho thiên lý khi mới trồng. Tưới nước đều đặn mỗi ngày 2 lần vào sáng sớm và chiều tối, giai đoạn đầu này hãy cố gắng che phủ bóng râm cho cây.

Nếu bạn trồng thiên lý trên sân thượng thì hãy chuẩn bị bổn đất hoặc chậu đất khá lớn và trồng sát vào lan can để sau này cho cây leo vào chính lan can nhà bạn, vừa đẹp lại đỡ mất công làm giàn. Cách trồng cũng vẫn tương tự, từ chuẩn bị đất, đào hố rồi vùi nhánh ươm xuống. Tuy nhiên, ban công thường đón nắng và gió hơn nên chú ý che chắn cho cây non cẩn thận.

Cách làm giàn cho hoa thiên lý

Vì là một loài cây leo nên dĩ nhiên chúng ta phải làm giàn cho cây có chỗ leo lên khi phát triển. Sau khi được trồng khoảng từ 20 ngày, hoa thiên lý sẽ bắt đầu mọc nhánh và leo vào những chiếc cọc đã cắm từ trước xung quanh cây. Kể từ thời điểm này cây sẽ phát triển nhanh hơn, nhánh leo dài có thể đến 2-3 mét. Bởi vậy mà cần phải làm giàn, vừa lấy bóng mát, trang trí cảnh quan.

Làm giàn cho hoa thiên lý khá đơn giản, bạn chỉ cần sử dụng những chiếc cọc gỗ, tre hoặc bê tông, miễn sao đủ độ chắc chắn để chống đỡ những nhánh cây trưởng thành bám rất chắc. Mỗi chiếc cọc cao từ 2,5 đến 3 mét, đóng chặt xuống sâu khoảng 50cm. Tùy vào diện tích trồng và kích thước mong muốn mà cần số chiếc cọc trụ to và chắc chắn để làm khung giàn, sau đó dùng các dây thép hoặc kẽm buộc nhiều cọc nhỏ lên trên để làm thành hệ thống giàn leo chắc chắn.

Cách chăm sóc hoa thiên lý sau khi trồng

Tưới nước cho cây

Hoa thiên lý luôn cần nhiều nước để phát triển tốt nhất, đặc biệt lại được gieo trồng trong mùa hè nắng nóng nên nhu cầu về nước lúc nào cũng cần được bổ sung, tuy nhiên, cũng như nhiều loài cây khác, đất và chậu trồng cần có độ thoát nước tốt để không gây ngập úng thối rễ. Vào thời tiết mưa nhiều thì có thể mỗi ngày một lần và tránh để cây bị ngập nước.

Trong khoảng từ 1 tuần kể từ sau khi trồng, mỗi ngày tưới 2- 3 lần, sau đó có thể thưa dần mỗi ngày 1 lần, xong vẫn cần đảm bảo độ ẩm cần thiết cho cây phát triển tốt nhất, đặc biệt trong giai đoạn thiên lý sắp đơm hoa.

Bón phân

• Lần 1: thiên lý sau khi trồng được 2 tuần, sử dụng phân bón phức hợp DAP hòa với nước sạch để tưới cho gốc, điều này giúp rễ cây chắc khỏe và sinh trưởng tốt hơn.
• Lần 2: Sau khi trồng được 1 tháng thì bón thúc cho cây thiên lý bằng phân ure và đạm, pha loãng vào nước sạch rồi tưới gốc, kết hợp tưới phun sương.
• Lần 3: Sau khi thiên lý được bón thúc lần đầu, khoảng 12- 15 ngày sau bạn hãy tiếp tục tiến hành bón thúc những lần sau, mỗi lần cũng cách nhau 10- 15 ngày. Sử dụng 200 gram phân bón NPK cho mỗi gốc thiên lý.

Ở thời kỳ cây bắt đầu ra hoa, cây đã lan và leo kín giàn, chuẩn bị đơm nụ và ra hoa thì cần bón định kỳ hàng tháng bằng các loại phân hoai mục, phân chuồng đã được ủ kỹ hoặc phân hữu cơ. Đến khi sắp thu hoạch, trước khi thu hoạch khoảng 20 ngày thì tăng cường bổ sung thêm lân và kali cho cây thiên lý.

Ở thời thì sau khi thu hoạch, mỗi lần thu hoạch xong thì cây thiên lý cần được bón thúc thêm phân hoai mục và hữu cơ hơn, và bổ sung thêm tro trấu, rơm rạ xung quanh gốc. Lượng phân chuồng cần sử dụng cho mỗi gốc cây là từ 15- 20 kg. Làm như vậy sẽ giúp cây phục hồi và tiếp tục phát triển ra những lứa hoa mới.

Cắt tỉa

Khi các nhánh cây bắt đầu lan rộng ra kín giàn thì bạn cần chủ động điều chỉnh, dẫn nhánh lan đều trên bề mặt giàn để hạn chế các nhánh mọc chồng chéo, đè lên nhau. Cắt bớt những nhánh yếu ớt, lá già, cành rậm để hạn chế sâu và bọ rệp gây hại. Giàn hoa của bạn cũng sẽ gọn gàng, đẹp mắt hơn mà vẫn đảm bảo đủ bóng mát.

Các vấn đề về sâu bệnh

Vào thời tiết mùa hè, nắng nóng, hoa thiên lý thường gặp các vấn đề về bọ rệp và bọ trĩ. Bạn cần chú ý tưới nước thật đầy đủ cho cây, không để đất bị khô cằn, cây thiếu nước. Nếu phát hiện ra các loại bọ này tấn công cây thì cần bắt giết ngay, hoặc sử dụng các chế phẩm sinh học để loại bỏ tức thì, tránh lây lan ra khắp giàn.

Đây là loài cây trồng để lấy rau ăn và lại ngay bên trong khuôn viên, cảnh quan nơi ở của bạn nên tránh sử dụng các loại hóa chất bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu, bảo vệ sức khỏe của cây nhưng cũng cần phải bảo vệ môi trường sống và sức khỏe của chính gia đình bạn.

Nhiều loại nấm khác cũng thường khiến cho cây thiên lý bị teo hết hoa, thối rễ, thối gốc, vàng và rụng nhiều lá, gây chất lượng và năng suất cây giảm mạnh, nhất là vào mùa ẩm ướt. Để phòng tránh thì bạn cần làm đất cẩn thận, cải tạo đất định kỳ, thường xuyên tỉa bớt các lá già, lá thối, chú ý điều kiện nhiệt độ và ánh sáng, tỉa bớt cành để giữ cho giàn thiên lý luôn được thông thoáng.

Thu hoạch thiên lý như thế nào?

Chỉ sau khoảng 3 tháng là bạn sẽ có thể thu hoạch lứa hoa đầu tiên. Nên ngắt chùm hoa hoặc lá non vào mỗi buổi sáng. Hoa thiên lý nếu trồng tại nhà thì cho ra hoa và lá non liên tục, sau mấy hôm là bạn lại thu hoạch được một lượt nữa, đảm bảo nguồn thực phẩm cho cả gia đình. Nếu bạn chăm sóc tốt thì cây rất sai hoa và nhanh mọc lá non, ăn không hết có thể cắt đem bán hoặc biếu tặng người thân, rất tiện lợi.

Loài cây này có tuổi thọ rất dài, phải đến 5-6 năm mới cần phải trồng lại cây mới. Tuy nhiên thì cần chăm sóc kỹ lưỡng, mỗi năm cần cắt bỏ những nhánh và cành lá già, chỉ để lại thân cây cùng với các nhánh chính, vun xới gốc và cải tạo đất, bón thêm phân cho cây tiếp tục phát triển.

Hoa thiên lý có những lợi ích gì?

Tăng sức đề kháng cho cơ thể

Hoa thiên lý là một trong những loại thực phẩm có tác dụng giúp cải thiện sức đề kháng cho cơ thể vô cùng hiệu quả, bởi thành phần chất dinh dưỡng rất dồi dào và phong phú. Hàm lượng chất xơ trong loại rau này chứa đến 5%, chất đạm là 2,8%, ngoài ra còn chưa rất nhiều vitamin C, vitamin A, các vitamin nhóm B, đường bột và chất khoáng.

Những chất dinh dưỡng này đều thiết yếu cho cơ thể. Bạn có thể bổ sung thêm bằng cách cải thiện bữa ăn hàng ngày bằng món rau thiên lý để tăng cường sức đề kháng, chống lại nhiều bệnh tật, nhất là trong thời tiết nóng bức thế này.

Hỗ trợ an thần

Nếu bạn mắc các chứng mất ngủ, khó ngủ, ngủ không sâu giấc, hoặc thường xuyên đau đầu chóng mặt thì có thể sử dụng hoa thiên lý phơi khô ngâm trà uống, hoặc ăn rau thiên lý khoảng 3 lần mỗi tuần để cải thiện tình trạng này. Theo quan niệm của đông y, loại hoa này có thể làm mát, tính bình, hỗ trợ giấc ngủ và an thần rất hiệu quả.

Hỗ trợ cho nam giới

Đối với phái mày râu thì hoa thiên lý là một trong những bí kíp giữ lửa chuyện vợ chồng. Những chùm hoa nhỏ xinh này cải thiện chức năng sinh lý ở nam, loại bỏ sạch các chất chì và tạp chất khác trong tinh dịch. Nếu sử dụng đều đặn, nó còn hỗ trợ điều trị vô sinh hoặc hiếm muộn.

Kháng viêm hiệu quả

Hoa thiên lý tựa như một bài thuốc kháng sinh tự nhiên, có chứa các thành phần có công dụng kháng viêm, tiêu sưng, lợi tiểu, giảm các triệu chứng về viêm nhiễm như viêm giác mạc, viêm họng, viêm tai giữa, viêm đường tiết niệu,…

Thanh nhiệt, giải độc

Nhờ tính thanh nhiệt giải độc mà hoa thiên lý còn có khả năng ngăn ngừa rôm sảy, mề tay, giảm các vấn đề về gan, bổ thận, bổ máu và kích thích ăn uống. Cả trẻ em và người lớn đều sử dụng được loại hoa này để thanh lọc cơ thể rất tốt.

Là một món ăn thơm ngon, mát lành

Trong nghệ thuật ẩm thực, thiên lý được chế biến thành nhiều món ăn, vừa lạ mắt lạ miệng, vừa đem lại giá trị dinh dưỡng cao. Nhất là trong mùa hè oi nóng, được ăn bát canh bông lý mát ruột, cơ thể cũng sẽ nhẹ nhõm và dễ chịu hơn rất nhiều. Từ những kinh nghiệm dân gian, hoa thiên lý cũng là một nguồn dinh dưỡng rất dồi dào mà chúng ta có thể tận dụng.

Những món ăn bổ dưỡng từ hoa thiên lý

Canh hoa thiên lý

Đây là một món ăn phổ biến trong mùa hè. Hoa thiên lý sử dụng để nấu canh với rất nhiều các nguyên liệu khác, chế biến đa dạng thành các món như canh thiên lý nấu tôm, canh bông lý giò sống, canh bông lý cua đồng,… Để nấu thành canh rất đơn giản, bông thiên lý rửa sạch, để ráo nước, khi rửa lưu ý không cho các bông bị dập nát hay rơi rụng, giữ được nguyên cả chùm là tốt nhất.

Đun sôi nước dùng từ tôm, hoặc cua, nếu là canh giò sống thì nặn thành từng viên thả vào nước sôi một lúc cho chín, rồi thả bông thiên lý vào, thêm gia vị vừa ăn. Canh vừa sôi thì bạn tắt bếp và múc ra bát. Vậy là đã có một tô canh hoa thiên lý thơm ngon mát bổ.

Hoa thiên lý xào thịt bò

Bạn có thể đổi bữa cho cả gia đình bằng món bông lý xào thịt bò. Hoa thiên lý sau khi hái còn tươi xanh, rửa sạch, cho vào nước sôi trần qua, rồi vớt ra ngay để ráo nước. Thịt bò rửa sạch, thái thành miếng mỏng, ướp các gia vị cần thiết.

Phi thơm tỏi lên và cho hoa thiên lý vào xào, bật lửa to, nêm nếm gia vị vừa ăn đến khi rau vừa chín thì tắt bếp rồi cho rau ra đĩa. Tiếp tục phi tỏi lên xào thịt, không cần xào chín quá, thịt bò chỉ cần vừa tới là được. Sau khi thịt đã xào xong, cho hoa thiên lý vào chảo thịt đảo đều, rồi tắt bếp, bày món ăn ra đĩa.

Bạn có thể rắc thêm chút tiêu để tăng hương vị cho món ăn. Đây là món ăn không hề khó làm, nguyên liệu lại đơn giản và dinh dưỡng rất dồi dào cho cả nhà thưởng thức. Bạn nên dùng ngay lúc nóng kèm với cơm nóng để giữ được mùi vị thơm ngon cho món ăn.

Hoa thiên lý xào trứng

Đơn giản hơn nữa là món thiên lý xào trứng. Cũng tương tự như những món khác, hoa thiên lý cần được rửa sạch, trần qua nước sôi và để ráo nước. Bắc chảo lên bếp phi thơm chút hành khô rồi cho hoa thiên lý vào đảo đều, xào lửa to để giữ được màu xanh tự nhiên của rau.

Đến khi rau gần chín thì đánh tan trứng gà rồi đổ vào chảo thiên lý, tiếp tục đảo đều cho hoa thiên lý và trứng hòa quyện với nhau. Nêm gia vị vừa ăn rồi tắt bếp, bày món ăn ra đĩa. Nên dùng ngay lúc nóng để món ăn không bị tanh, đồng thời bạn nên sử dụng trứng gà thay vì trứng vịt nhé!

Những lưu ý khi sử dụng hoa thiên lý

• Ngoài nấu ăn thì hoa thiên lý có thể được sấy khô, pha nước uống hàng ngày cũng rất thơm ngon, bổ dưỡng.
• Không nên chế biến hoa thiên lý quá kỹ, sẽ làm mất đi tác dụng và chất dinh dưỡng của loại rau này
• Trong hoa thiên lý chứa một hàm lượng lớn chất kẽm, nên không sử dụng hoa thiên lý cùng với những loại thực phẩm giàu chất sắt bởi tác dụng của thiên lý sẽ mất đi do sắt cản trở hấp thụ chất kẽm.